Chi tiết tin

A+ | A | A-

ĐÔI NÉT VỀ TÍN NGƯỠNG CỦA NGƯỜI HOA TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG

Tác giả: ThS Huỳnh Thị Thu Thủy, Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy Đà Nẵng Ngày đăng: 11:15 | 25/08/2025

Cộng đồng người Hoa ở thành phố Đà Nẵng có quá trình lịch sử hình thành lâu đời. Vào cuối thế kỷ XVI, những thương nhân người Hoa đầu tiên đến buôn bán và định cư tại Hội An (cũ), một trong những thương cảng thịnh đạt lúc bấy giờ. Về sau một bộ phận cư dân người Hoa phản Thanh phục Minh thuộc vùng duyên hải Trung Quốc trong thời kỳ nhà Thanh phế truất quyền thống trị của nhà Minh (thế kỷ XVII) và bộ phận cư dân người Hoa lánh nạn trong chiến tranh Trung- Nhật (1942-1943) di cư đến làm ăn sinh sống tại Đà Nẵng, đã hình thành nên cộng đồng người Hoa tại Đà Nẵng. Hiện nay, thành phố có khoảng 5.107 khẩu người Hoa, chiếm khoảng 0,167% dân số toàn thành phố

     Sự vận hành và phát triển tín ngưỡng dân gian của người Hoa vùng đất mới, ngoài sự tác động qua lại, hòa trộn với các yếu tố bản địa hay du nhập, người Hoa bị chi phối bởi ảnh hưởng của Nho, Phật, Lão. Ngoài ra ở một số địa phương còn có sự ảnh hưởng của tín ngưỡng thờ thành hoàng của người Việt. Do việc định cư xen kẽ với người Việt đã tạo ra sự giao thoa về các yếu tố tín ngưỡng của cả hai dân tộc.

     Người Hoa quan niệm thế giới gồm 3 tầng: Tầng trên là tầng trời, ứng với nơi ở của Phật và các vị thánh thần. Tầng giữa mặt đất ứng với trần thế nơi con người sinh sống quần tụ. Tầng dưới cùng là dưới mặt đất ứng với nơi dành cho ma quỷ cư ngụ. Thế giới vũ trụ được phân tầng, con người là chủ của mặt đất nhưng con người là thực thể hiện hữu, ma quỷ thì sống dưới mặt đất (âm ty) nhưng nó vô hình nên vẫn lên mặt đất tàng hình quậy phá, tàn hại sinh linh. Thế lực có thể tiễn trừ được loài ma quỷ vô hình đó là đức Phật và chư vị thánh thần. Cho nên mỗi khi con người bị ma quỷ làm hại thì phải cúng bái cầu xin đức Phật thế âm cùng thánh thần xuống trần thế trừ dịch. Nhưng nếu con người mà tâm không thiện, hay làm việc ác, xấu xa thì cũng bị các đấng thần linh trừng trị.

Quỳnh Phủ Hội Quán tại TP Tam Kỳ (cũ)- Nơi sinh hoạt cộng đồng và văn hóa của người Hoa tại Tam Kỳ

     - Cúng tổ tiên: Cũng như đa số các dân tộc khác, tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên là nghi lễ phổ biến của người Hoa. Bàn thờ tổ tiên đặt ở gian chính giữa, nơi tôn nghiêm nhất. Tuỳ từng nơi hoặc gia đình, dòng họ có quy định thì cúng tổ tiên đến mấy đời. Có dòng họ thờ cúng tổ tiên đến 9 đời, có dòng họ thờ cúng đến 5 đời, thậm chí có dòng họ lại chỉ thờ đến 3 đời. Với người Hoa không có tục lệ cúng giỗ, nghi thức thờ cúng tổ tiên được thực hiện vào ngày Tết Nguyên Đán, các dịp tuần tiết khác như: Tết Thanh minh, mồng 5 tháng 5, 14 tháng 7, 15 tháng 8, đông chí, và đặc biệt nhất là vào dịp tảo mộ. Hàng năm, vào ngày mồng 9 tháng 9 và 29 tháng 9 thì nghi lễ cúng tổ tiên được tổ chức trang trọng hơn cả.

     - Thờ Phật: Cộng đồng người Hoa ít thờ Phật riêng, mà chủ yếu thờ cùng gia đình. Hoặc khi cúng khấn đồng bào hay nhắc đến danh hiệu Phật mà thôi. Còn Phật được thờ ban riêng chỉ thấy xuất hiện ở nhà những người làm nghề thầy cúng nhưng không có trường hợp thờ tượng Phật mà chủ yếu thầy cúng lập ban rồi đặt bát hương và bùa chú nhà Phật mà thôi.

     - Tín ngưỡng thờ Môn thần: trong tín ngưỡng dân gian của người Hoa, Môn thần là vị thần có khả năng ngăn chặn, đe dọa và khống chế các oan hồn, ma quỷ rất kỳ diệu; vị thần này có nhiệm vụ ngăn chặn không cho tà ma xâm nhập vào gia cư, gây tai họa cho con người như ốm đau, chết chóc, việc làm ăn bị thất bại,… Cho nên từ xa xưa, trong tín ngưỡng dân gian của họ, thần Cửa chiếm một vị trí rất quan trọng. Các vị thần này được thể hiện dưới nhiều hình thức thờ tự khác nhau, đôi khi chỉ là bức tranh, bức tượng, hình mặt hổ phù ngậm chiếc vòng thiếc, hình nhân bằng gỗ đào, chiếc gương soi hình tròn, hình bát giác ở trên đó vẽ hình bát quái hoặc chỉ một vài câu bùa chú gắn trên các cánh cửa ra vào. Tín ngưỡng thờ Môn thần được thể hiện khá rõ qua hình thức thờ hai vị thần là Tần Thúc Bảo và Uất Trì Kính Đức tại các di tích tín ngưỡng tôn giáo và kiến trúc dân dụng của người Hoa. Có khi hai vị này được vẽ trên cánh cửa ra vào của Hội quán, hoặc dưới hình thức trang trí Mắt cửa trên các ngôi nhà.

     Cũng như các dân tộc khác, tín ngưỡng có vai trò hết sức quan trọng trong đời sống văn hóa của người Hoa trên địa bàn thành phố. Tín ngưỡng là chỗ dựa tâm linh không thể thiếu trong cuộc sống hằng ngày của họ và có ảnh hưởng trực tiếp đến các tập tục kiêng kỵ trong nghi lễ đời người từ hôn nhân, sinh nở cho đến ma chay. Mọi nơi cư trú của người Hoa đều thấy bóng dáng của tín ngưỡng được thể hiện qua sự thờ cúng các vị Thần, Thánh. Trong gia đình từ trước cửa đến trong nhà cho đến gian bếp đều có chỗ cho hoạt động tín ngưỡng, đó là sự hiện diện của một loạt các vị gia thần: Môn thần, Thiên Quan Tứ Phúc, Môn Khẩu Thổ Địa Tiếp Dẫn Tài thần, Thổ Địa, Thần Tài, Táo quân…  Có những vị thần vừa được thờ cúng trong gia đình, lại vừa thờ cúng trong các cơ sở tín ngưỡng cộng đồng dòng họ, cộng đồng phương ngữ như Quan Thánh Đế Quân, Thiên Hậu Thánh Mẫu, Thổ Thần …

     Người Hoa còn dựa vào tín ngưỡng để phấn đấu rèn luyện về tư cách, phẩm chất đạo đức của mình, dù sống trong một không gian khá chật hẹp, nhưng trong từng gia đình vẫn luôn dành một vị trí trang trọng để thể hiện đạo lý “uống nước nhớ nguồn” qua tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên.  Tính cộng đồng là một trong những nét văn hóa đặc trưng của người Hoa. Là những người phải rời bỏ quê hương đến nơi khác sinh sống, họ đã gắn bó cùng nhau, giúp nhau cùng tồn tại và phát triển. Cộng đồng là sức mạnh giúp họ vượt qua mọi khó khăn và thử thách. Chính vì vậy họ rất coi trọng quan hệ đồng hương, đồng tộc. Điều đó cũng được thể hiện qua tín ngưỡng thờ cúng trong gia đình và dòng họ của người Hoa được duy trì đến ngày nay. Bên cạnh đó, nhiều nhân vật được thờ cúng trong thế giới Phật giáo, Nho giáo, Đạo giáo đã được chuyển hóa và thờ cúng ở trong gia đình và ở các cơ sở tín ngưỡng cộng đồng của người Hoa ở Đà Nẵng.

Các tin cũ hơn:

Liên kết Website