Vai trò Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp Tỉnh Quảng Nam trong công tác phòng, chống tham nhũng - Một số vấn đề đặt ra

Một trong những “nguy cơ lớn đe dọa sự sống còn của chế độ ta”[1] được Đại hội lần thứ IX của Đảng nêu rõ là nạn tham nhũng. Tại Đại hội lần thứ XI, Đảng ta tiếp tục khẳng định: “Phòng và chống tham nhũng là nhiệm vụ vừa cấp bách, vừa lâu dài. Mọi cán bộ lãnh đạo của Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể nhân dân từ Trung ương đến cơ sở và từng đảng viên, trước hết là người đứng đầu phải gương mẫu thực hiện và trực tiếp tham gia đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí”[2]. Trong cuộc đấu tranh đầy gian khó và lâu dài này, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và quần chúng nhân dân giữ một vai trò hết sức quan trọng.

Luật Phòng, chống tham nhũng quy định: “Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (UBMTTQVN) và các tổ chức thành viên có trách nhiệm phối hợp với cơ quan nhà nước có thẩm quyền tuyên truyền, giáo dục nhân dân và các thành viên tổ chức mình thực hiện các quy định của pháp luật về phòng, chống tham nhũng; kiến nghị các biện pháp nhằm phát hiện và phòng ngừa tham nhũng; Động viên nhân dân tham gia tích cực vào việc phát hiện, tố cáo hành vi tham nhũng; Cung cấp thông tin và phối hợp với cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền trong việc phát hiện, xác minh, xử lý vụ việc tham nhũng; Giám sát việc thực hiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng”[3].

Thực hiện nhiệm vụ trên, trong những năm qua, cùng với quyết tâm cao của các cấp ủy Đảng, sự tích cực vào cuộc của chính quyền, vai trò của UBMTTQVN và các tổ chức thành viên của Mặt trận các cấp tỉnh Quảng Nam trong công tác phòng, chống tham nhũng ngày càng được khẳng định và phát huy rõ nét. Công tác phòng, chống tham nhũng trên địa bàn tỉnh Quảng Nam có sự chuyển biến tích cực. Tình hình tham nhũng từng bước được kiềm chế, các vụ việc, vụ án tham nhũng xảy ra năm sau ít hơn năm trước, phần lớn thuộc trường hợp ít nghiêm trọng và đã được xử lý, điều tra, truy tố, xét xử kịp thời, đúng pháp luật[4]. Với vai trò đại diện, phát huy quyền làm chủ, động viên nhân dân tích cực tham gia phòng, chống tham nhũng, UBMTTQVN và các tổ chức thành viên của Mặt trận các cấp trong tỉnh đã chủ động thực hiện đạt kết quả một số nội dung chủ yếu sau:

Công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về phòng, chống tham nhũng cho nhân dân, đoàn viên, hội viên nhằm tạo sự chuyển biến tích cực trong nhận thức và hành động là nhiệm vụ then chốt của UBMTTQVN và các tổ chức thành viên. Phát huy lợi thế về cơ cấu tổ chức rộng khắp của mình, thông qua nhiều hình thức phong phú, sinh động như: hội nghị nhân dân ở khu dân cư, hội nghị tập huấn công tác Mặt trận; tham gia giải quyết khiếu nại, tố cáo; hoạt động của Ban Thanh tra nhân dân, Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng, Tổ hoà giải cơ sở; các Nhóm nòng cốt; câu lạc bộ pháp luật; thông qua vai trò người uy tín[5] trong đồng bào các dân tộc thiểu số, các Bản tin chuyên ngành... UBMTTQVN và các tổ chức thành viên của Mặt trận các cấp đã kịp thời tuyên truyền, phổ biến sâu rộng nội dung các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, nhất là Nghị quyết Trung ương 3 (khóa X) “về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng chống tham nhũng, lãng phí”; Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay” và các văn bản pháp luật về phòng, chống tham nhũng... đến các tầng lớp nhân dân ở khu dân cư[6]. Nhờ đó, nhận thức của xã hội về sự nguy hiểm, tầm quan trọng và trách nhiệm nhân dân đối với công tác phòng, chống tham nhũng có sự chuyển biến khá tích cực.

Thực hiện cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” UBMTTQVN các cấp đã xây dựng và thực hiện chuẩn mực đạo đức, lối sống của người cán bộ, công chức Mặt trận, gương mẫu thực hành tiết kiệm, chống tham nhũng, lãng phí. Phát huy mô hình “Diễn đàn dân chủ” lắng nghe nhân dân góp ý xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, hằng năm, UBMTTQVN các địa phương[7] toàn tỉnh tổ chức thường xuyên các diễn đàn để nhân dân trực tiếp góp ý xây dựng lực lượng công an, đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã; đội ngũ nhà giáo; đội ngũ viên chức y tế... Thông qua các diễn đàn này, chính quyền các cấp có trách nhiệm đối thoại trực tiếp, lắng nghe tâm tư, nguyện vọng và kịp thời xem xét, giải quyết, giải trình các kiến nghị của người dân. Phong trào “Quần chúng tham gia phát hiện, tố giác tội phạm” trong đó có các hành vi tham nhũng, lãng phí được UBMTTQVN các cấp phối hợp với các cơ quan chức năng phát động đều khắp.

Song song với nhiệm vụ trên, giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước, đại biểu dân cử, cán bộ, công chức, viên chức trong việc tuân thủ pháp luật về phòng, chống tham nhũng được UBMTTQVN các cấp xác định là nhiệm vụ trọng tâm thường xuyên. Hằng năm, UBMTTQVN các cấp tổ chức nhiều cuộc giám sát chuyên đề, đồng thời phối hợp với Đoàn đại biểu Quốc hội, Thường trực HĐND cùng cấp tổ chức nhiều hoạt động giám sát việc chấp hành pháp luật về phòng, chống tham nhũng trên các lĩnh vực. Thông qua hoạt động tiếp xúc cử tri với đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND các cấp; qua việc tiếp công dân, tham gia giải quyết khiếu nại, tố cáo... UBMTTQVN các cấp tập hợp ý kiến, phản ánh của cử tri và nhân dân về những sai phạm, tiêu cực của cán bộ, công chức, cơ quan nhà nước các cấp với các cơ quan có thẩm quyền xem xét, xử lý. Trong công tác bầu cử, kiên quyết không đưa vào danh sách chính thức những người ứng cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND các cấp có dấu hiệu tham nhũng; không trung thực trong kê khai tài sản hoặc vi phạm pháp luật về bầu cử.

Thực hiện Pháp lệnh dân chủ ở xã, phường, thị trấn, trong nhiều năm qua UBMTTQVN cấp xã đã tổ chức lấy phiếu tín nhiệm đối với Chủ tịch, Phó Chủ tịch HĐND và UBND cấp xã theo quy định tại Nghị quyết liên tịch số 09/2008/NQLT-CP-UBTWMTTQVN ngày 17/4/2008 của Chính phủ và Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam hướng dẫn thi hành một số điều của Pháp lệnh Thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn. Những trường hợp có phiếu tín nhiệm thấp dưới 50%[8], UBMTTQVN cấp xã kiến nghị với cấp ủy Đảng, HĐND cùng cấp xem xét, quyết định theo thẩm quyền. Vai trò tự quản của nhân dân thông qua tổ chức và hoạt động của Ban Thanh tra nhân dân và Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng[9] được tiếp tục phát huy trong việc tham gia giám sát phòng ngừa và phát hiện hành vi tham nhũng trong hoạt động đầu tư xây dựng cơ bản hạ tầng nông thôn mới; quản lý và sử dụng đất đai; bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; thu chi các loại quỹ, lệ phí, các khoản đóng góp tự nguyện của nhân dân ở cơ sở. Thông qua các hoạt động trên, vai trò giám sát của UBMTTQVN cấp xã đối với đội ngũ cán bộ, công chức nhằm kịp thời khắc phục biểu hiện suy thoái, quan liêu, tham nhũng, góp phần xây dựng chính quyền cơ sở trong sạch, vững mạnh.

Bên cạnh những kết quả đạt được khá nổi bật nêu trên, vai trò của UBMTTQVN và các tổ chức thành viên trong công tác phòng, chống tham nhũng vẫn tồn tại nhiều hạn chế và yếu kém nhất định. Đó là, công tác tuyên truyền và giáo dục pháp luật về phòng, chống tham nhũng trong nhân dân, đoàn viên, hội viên thực hiện chưa thường xuyên, còn mang tính phong trào, chưa đi vào chiều sâu. Chức năng giám sát của UBMTTQVN các cấp và các tổ chức thành viên còn nhiều lúng túng, bất cập, hiệu quả chưa cao. Một số vụ việc khiếu nại phức tạp, kéo dài chưa được chính quyền các cấp giải quyết dứt điểm. Tính tự giác, mạnh dạn tố giác hành vi tiêu cực, tham nhũng của nhân dân còn hạn chế, thụ động vì chưa có cơ chế, chính sách bảo vệ thật sự an toàn cho bản thân và gia đình người tố cáo.

Nguyên nhân chủ yếu của hạn chế nêu trên chính là nhận thức về vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam nói chung và trong công tác phòng, chống tham nhũng nói riêng của một số cấp ủy Đảng và chính quyền chưa thật đầy đủ, sâu sắc, còn biểu hiện xem nhẹ. Đội ngũ cán bộ, công chức chuyên trách UBMTTQVN các cấp còn thiếu về số lượng, yếu về năng lực và chưa đảm bảo về chế độ, chính sách. Cơ chế và điều kiện cụ thể để UBMTTQVN và các tổ chức thành viên của Mặt trận các cấp phát huy vai trò giám sát và phản biện xã chưa được hoàn thiện[10]. Quan hệ phối hợp giữa UBMTTQVN và các tổ chức thành viên trong phòng, chống tham nhũng có lúc, có nơi còn nặng về hình thức, thiếu đồng bộ, chưa chặt chẽ. UBMTTQVN một số cơ sở còn né tránh, ngại va chạm, chưa chủ động tham gia phát hiện, ngăn chặn các hiện tượng tiêu cực trong xã hội. Việc xử lý một số vụ việc tham nhũng của chính quyền và các cơ quan chức năng thiếu kiên quyết, kéo dài làm giảm sút lòng tin của nhân dân đối với tính nghiêm minh của pháp luật.

Do đó, trong thời gian tới, để phát huy tốt hơn vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và quần chúng nhân dân trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, chúng tôi đề xuất một số giải pháp chủ yếu như sau:

Trước hết, tiếp tục nâng cao nhận thức của toàn xã hội về vai trò to lớn và quyết định của nhân dân trong công cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng thông qua chức năng, nhiệm vụ quan trọng của UBMTTQVN và các tổ chức thành viên của Mặt trận. Theo đó, cần thiết phải tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về phòng, chống tham nhũng cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, đảng viên và các tầng lớp nhân dân. Tiếp tục đẩy mạnh thực hiện cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” trong cán bộ, công chức, đảng viên và nhân dân về “cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư, quét sạch chủ nghĩa cá nhân, hết lòng hết sức phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân” gắn với thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay”.

Hai là, UBMTTQVN các cấp cần chủ động tăng cường hoạt động giám sát và phản biện xã hội theo “Quy chế giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị-xã hội”; “Cơ chế góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị-xã hội và nhân dân” sau khi Bộ Chính trị ban hành. Trong đó, chú trọng hoạt động giám sát chuyên đề của UBMTTQVN các cấp đối với việc thực hiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng tại địa phương. Chủ động tham gia thực hiện quy định về lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do HĐND các cấp bầu hoặc phê chuẩn. Đồng thời, phối hợp chặt chẽ với Đoàn đại biểu Quốc hội, Thường trực HĐND cùng cấp đẩy mạnh hoạt động giám sát đối với hoạt động của cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức, viên chức. Tiếp tục thực hiện và động viên nhân dân giám sát chính quyền cơ sở thực hiện Pháp lệnh Thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn đảm bảo phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” được phát huy thực chất. UBMTTQVN cấp xã thường xuyên rà soát để củng cố, kiện toàn và nâng cao chất lượng hoạt động của Ban Thanh tra nhân dân, Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng.

Ba là, chính quyền các cấp và các cơ quan chức năng cần xử lý kiên quyết, dứt điểm, đúng pháp luật những vụ việc tham nhũng gây bức xúc trong nhân dân, đồng thời kỷ luật nghiêm hành vi bao che, cố tình ngăn cản việc chống tham nhũng để củng cố niềm tin của nhân dân vào quyết tâm đấu tranh phòng, chống tham nhũng của Đảng và Nhà nước. Thực hiện nghiêm túc quy định công khai, minh bạch về cơ chế, chính sách, các dự án đầu tư, xây dựng cơ bản, huy động đóng góp của nhân dân, quản lý và sử dụng đất đai... Chính quyền các cấp cần thực hiện tốt công tác tiếp dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo theo quy định của Luật Khiếu nại năm 2011, Luật Tố cáo năm 2011. Các trường hợp khiếu nại, tố cáo, nhất là khiếu nại, tố cáo đông người, phức tạp, kéo dài tại địa phương cần có sự vào cuộc giám sát chặt chẽ của Đoàn đại biểu Quốc hội, HĐND và UBMTTQVN các cấp.

Việc phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tầng lớp nhân dân trong công tác phòng, chống tham nhũng là giải pháp quan trọng, mang tính quyết định đến hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng của Đảng và Nhà nước. Do đó, các cấp ủy Đảng, chính quyền các cấp cần có cơ chế phối hợp chặt chẽ, thiết thực nhằm đảm bảo cho UBMTTQVN, các tổ chức thành viên của Mặt trận và các tầng lớp nhân dân tham gia một cách chủ động, tích cực và thực chất vào công cuộc phòng, chống tham nhũng theo tinh thần “dễ mười lần không dân cũng chịu, khó vạn lần dân liệu cũng xong” như lời Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy./.